Gramatyka | vyākaraṇa | व्याकरण
'Vyākaraṇa' व्याकरण to ‘gramatyka’,
a ściślej mówiąc, 'analiza'.
Słowo 'vyākaraṇa' powstało przy pomocy dwóch przedrostków 'vi + ā' i pierwiastka czasownikowego √ kṛ znaczącego 'robić'. Oznacza dosłownie 'rozdzielanie', 'odróżnianie', 'wyjaśnianie', 'analizowanie'.
Określenie to zostało użyte jako nazwa dla gramatyki ze względu na fakt, że aby dojść do reguł gramatycznych rządzących w zdaniu należy dokonać rozbioru poszczególnych jego części na sufiksy, pierwiastki, końcówki, przedrostki itd. tj. odwrócić proces, który doprowadził do utworzenia zdania, czyli vi + ā + √ kṛ.
Synonimem słowa ‘vyākaraṇa’ jest ‘śabdānuśāsana’ शब्दानुशासन czyli 'nauka/pouczenie o słowach'.
Gramatyka należy do wedang (vedāṅga), czyli do pism pomocniczych Wed (Veda), przez to, pomimo że zaliczana jest do tradycji (smṛti), jest również po części literaturą objawioną tj. śruti.
- “Gramatyka indyjska nie zna podmiotu gramatycznego w naszym pojęciu tego terminu; jej termin kartṛ कर्तृ = agens oznacza podmiot logiczny”
[A.Gawroński "Podręcznik sanskrytu"] - Za pierwszego twórcę kompletnej gramatyki sanskrytu tradycyjnie uważa się Indrę.
- Największym indyjskim gramatykiem, kodyfikatorem sanskrytu i ojcem lingwistyki w ogóle, był żyjący między VI a IV w. p. n. e. Pāṇini.
- Gramatyka - system morfologiczny i składniowy języka; nauka o zasadach budowy języka w zakresie fonetyki, fleksji, słowotwórstwa i składni.