Gramatyka - wstęp
Gramatyka sanskrytu (saṃskṛtavyākaraṇam संस्कृतव्याकरणम् ) uchodzi za trudną, ale jeśli przyjrzeć się jej z punktu widzenia gramatyki języka polskiego, można dojść do wniosku, że stopień skomplikowania jest porównywalny.
Mamy:
• trzy osoby (puruṣa)
• trzy liczby (vacana)
• trzy rodzaje (liṅga)
• siedem przypadków (vibhakti)
• dziesięć czasów i trybów (lakāra)
• Osoba | puruṣa पुरुष
- 1. pierwsza (ja/my)
uttama puruṣa उत्तम पुरुष - 2. druga (ty/wy)
madhyama puruṣa मध्यम पुरुष - 3.trzecia (on/oni)
prathama puruṣa प्रथम पुरुष
• Liczba | vacana वचन
- 1. pojedyncza (singularis)
ekavacana एकवचन
2. podwójna (dualis)
dvivacana द्विवचन
3. mnoga (pluralis)bahuvacana बहुवचन
• Rodzaj | liṅga लिङ्ग
- 1. rodzaj męski
puṃliṅga पुंलिङ्ग - 2. rodzaj żeński
strīliṅga स्त्रीलिङ्ग - 3. rodzaj nijaki
napuṃsakaliṅga नपुंसकलिङ्ग
• Przypadki | vibhakti विभक्ति
- 1. Nom. = prathamā प्रथमा
[kartṛ कर्तृ - kto? co?] - 2. Acc. = dvītīyā द्वीतीया
[karman कर्मन् - kogo? co?] - 3. Inst. = tṛtīyā तृतीया
[karaṇa करण - kim? czym? przez kogo? przez co?] - 4. Dat. = caturthī चतुर्थी
[saṃpradāna संप्रदान - komu? czemu? dla kogo?] - 5. Abl. = pañcamī पञ्चमी
[apādāna अपादान - od kogo? od czego? skąd?] - 6. Gen. = ṣaṣṭhī षष्ठी
[ṣaṣṭhī षष्ठी - kogo? czyj?]
7. Loc. = saptamī सप्तमी
[adhikaraṇa अधिकरण - na/przy/w/… kim? czym?] - 8. Voc. sambodhana सम्बोधन / āmantrita आमन्त्रित
- [zawołanie/zaproszenie]
• Czasy i tryby | lakāra लकार
Czasy (kāla) :
- Laṭ लट् praesens
- Liṭ लिट् perfectum
- Luṭ लुट् futurum I
- Lṛṭ लृट् futurum II
- Leṭ लेट् subiunctivus
(tylko w Wedach) - Laṅ लङ् imperfectum
- Luṅ लुङ् aoryst
Tryby (artha):
- Loṭ लोट् imperativus
- āśīr-liṅ आशीर् लिङ् benedictivus
- vidhi-liṅ विधि लिङ् potentialis
- Lṛṅ लृङ् conditionalis
Czasy
i tryby
Dhātu
Pāṇini