Menu Zamknij

Mantra मन्त्र

mantra मन्त्र

Mantra czyli święta formuła, hymn wedyjski, tekst lub mowa sakralna, “narzędzie myśli”, formuła ofiarna, modlitwa lub pieśń uwielbienia, mistyczny werset lub magiczna formuła (czasem personifikowana), tajemne zaklęcie (zwłaszcza w czasach współczesnych używane przez Śaktów do zdobywania nadludzkich mocy), święty tekst o specjalnych właściwościach. 

mananāt trāyate iti mantraḥ

Jakiś czas temu natknęłam się na powyższe zdanie ‘mananāt trāyate iti mantraḥ’ (wraz z tłumaczeniem “chroniąca umysł oto mantra”) wskazujące na pochodzenie słowa 'mantra' jako  skrótu od mananāt trāyate’.


man मन् + tra त्र


√ man √ मन्  (myśleć) + √ trai √ त्रै (chronić/ strzec) 

   W tłumaczeniu "chroniąca umysł oto mantra" zastanowiła mnie jedna rzecz, ponieważ wobec słowa ‘manana’ zastosowany został ablativus/ pañcamī पञ्चमी skłania nas to raczej ku temu, że poprawne, dosłowne tłumaczenie brzmieć powinno: “Chroni przed myśleniem/ przed umysłem - oto mantra” a nie "chroni umysł", tym bardziej, że podobną konstrukcję - 'bhayāt trāyate' znalezioną w Bhagavadgicie w wierszu 'svalpamapyasya dharmasya trāyate mahato bhayāt' (2-40)  स्वल्पमप्यस्य धर्मस्य त्रायते महतो भयात् ॥२-४०॥
tłumaczy się jako "maleńka cząstka tej dharmy przed wielkim ochrania strachem" a nie "ochrania wielki strach", więc “mantra chroni nas przed myśleniem” i nie chodzi tu bynajmniej o myślenie praktyczne, aby stać się bezwolnym czy bezrozumnym, ale aby recytując mantrę, czy to wewnętrznie, czy też na głos, zastąpić nią zwyczajowy niemal nieprzerwanie płynący strumień myśli i wyobrażeń, często bezużytecznych lub nacechowanych negatywnie, powtarzających się, nawracających, nic nie wnoszących i tym samym osłabiających ducha. Zamiast tego wprowadzamy “do obiegu” za pomocą mantry słowa wzniosłe, mające zadanie umacniające i oczyszczające, o wielorakim, subtelnym działaniu, czyli przeciętne zamieniamy na święte.

Padaviśleṣaṇam पदविश्लेषणम्  czyli analiza słów w zdaniu:

मननात् त्रायते इति मन्त्रः|

‘mananāt trāyate iti mantraḥ’
'Chroni od myślenia, oto mantra'

mananāt मननात्
'od myślenia/ od umysłu'

  • manana मनन (myślenie/ refleksja/ rozumienie/ inteligencja/ umysł)
  • Rzeczownik/imię / nāman नामन् utworony z dhātu धातु √man √मन् (myśleć)
  • Ablativus, czyli piąty przypadek/ pañcamī पञ्चमी
  • Rodzaj nijaki/ napuṃsakaliṅga नपुंसकलिङ्ग
  • Liczba pojedyncza/ ekavacana एकवचन

trāyate त्रायते 'chroni'

 

  • Czasownik/ ākhyāta आख्यात utworzony z dhātu धातु  1.√ trai √त्रै (chronić/ strzec)
  • Czas teraźniejszy/ laṭ  lakāra लट्-लकार
  • Strona zwrotna / ātmanepada आत्मनेपद
  • Trzecia osoba/ prathama puruṣa प्रथमपुरुष
  • Liczba pojedyncza/ ekavacana एकवचन

iti इति 'oto'

  • Nieodmienna część mowy/ avyaya 

mantraḥ मन्त्रः 'mantra'

  • mantra मन्त्र (mantra)
  • Rzeczownik/ imię/ nāman नामन् utworzony z dhātu धातु √man  √मन् (myśleć)
  • Nominativus czyli pierwszy przypadek/ prathamā प्रथमा 
  • Liczba pojedyncza/ ekavacana एकवचन
  • Rodzaj męski/ puṃliṅga पुंलिङ्ग

स्वल्पमप्यस्य धर्मस्य त्रायते महतो भयात् ॥२-४०॥
svalpamapyasya dharmasya trāyate mahato bhayāt (2-40) BhgG
'Maleńka cząstka tej dharmy przed wielkim ochrania strachem.'

 “ मन्त्र Mantra- od pnia man मन् , ściśle spokrewnionego z pol. mn(iemać) , łac. mon(eo)-”wspominam”, niem. mein(en), występującego w kilku jeszcze innych wyrazach Rygwedy o odmiennych znaczeniach- to termin - nazwa oznaczający we wszystkich czterech sanhitach jednostkę samodzielną treściowo a uważaną tradycyjnie za świętą, wieczną i obdarzoną wewnętrzną mocą; jeżeli tylko się ją wymówi należycie, staje się ona skuteczna w chwili zjednoczenia się świadomości wymawiającego z tą Świadomością, która się objawia w danym tekście czy formule, nazywanych właśnie mantra, a zależnie od kontekstu może to być stwierdzenie lub groźba i wywołać odpowiedni wpływ w kosmosie, zapewniając jednocześnie porozumienie się z niewidzialnymi potęgami.”

“Z izolowanych zaś mantr wedyjskich, jakie się utrzymały w użyciu rytualnym pomimo ogromnych przemian ducha kultu, najsławniejsza jest tzw. gajatri (od nazwy metrum, w którym jest ułożona:3x8 zgłosek) alias Sawitri, jako poświęcona Sawitarowi i wymieniająca jego imię; znaczy ona mniej więcej: ”Obyśmy osiągnęli (lub:posiadali) ten pożądany blask Sawitara, który oby obudzał nasze myśli”, tylko później także ten sens nieco zmieniono: “Rozmyślajmy nad...oby skierował nasze myśli (ku czterem celom życia, tj. moralności, mieniu, miłości i wyzwoleniu).”

[E. Słuszkiewicz “Pradzieje i Legendy Indii’]