Słowniczek do Ćwiczeń
Wszystkie minisłowniczki stworzone pod kątem ćwiczenia pisania i czytania, stopniowo wprowadzające ucznia w kolejne znaki alfabetu devanāgarī देवनागरी i użyte w Ćwiczeniach, zostały tutaj zebrane w jedną całość, a słowa, dla większej wygody, ułożone według alfabetu języka polskiego.
a | अ
- अभेद abheda (mfn.) nie różny, identyczny;
- अभिरति abhirati (f.) przyjemność, rozkoszowanie się;
- अधुना adhunā (ind.) teraz, w tym czasie;
- अकाम akāma (mf(आ)n.) bezpragnieniowy;
- अम ama (m.) porywczość, przemoc, siła, moc;
- अमित amita (mfn.) niezmierzony, nieskończony;
- अपानीय apānīya (mfn.) niezdatny do picia;
- अराग arāga (mfn.) beznamiętny, chłodny, stonowany;
- असि asi jesteś (2 os. l.poj od czasownika ‘as’ ‘być’)
- अति ati ‘bardzo, niezmiernie, ponad, zbyt, coś przekraczającego’, ‘ati’ jest częstym prefiksem do rzeczowników i przymiotników, rzadziej do czasowników, wyraża coś nadmiernego, nadzwyczajnego, np. अतिबल atibala (ati + bala) (mfn.) bardzo (ati) silny (bala); potężny;
- आदौ ādau (ind.) na początku, najpierw;
- आसन āsana (n.) siedzenie, siadanie, pozycja;
W słownikach sanskrytu ułożonych według porządku sanskryckiego wyrazy zaczynające się na długie ‘ā’ przedstawiane są po wszystkich słowach na krótkie ‘a’. (To samo ma miejsce z ‘i’ i ‘ī’, ‘u’ i ‘ū’ - trzeba o tym pamiętać wyszukując poszczególne hasła.) Ten porządek został zachowany w naszym 'Słowniczku do Ćwiczeń'.
b | ब्
- बहु bahu wiele, bardzo dużo, ogrom;
- बज baja (m.) nazwa zioła używanego jako zaklęcie przeciwko złym duchom;
- बक baka (m.) czapla;
- बल bala (n.) siła, moc;
- बलक balaka (m.) sen o zmroku; wzmacniający?
- बालक bālaka (mf(इका)n.) młody, dziecinny, jeszcze nie dorosły;
- बलन balana (n.) wzmacnianie się;
- बत bata (ind.) zawołanie: biada !;
- भग bhaga (m.) pomyślność, szczęście, dobrobyt;
- भर bhara (mf(आ)n.) noszenie, przynoszenie, wspieranie;
- भव bhava (m.) byt, stan istnienia, istnienie, życie;
- भाव bhāva (m.) stawanie się, istnienie, bycie, występowanie, pojawianie się;
- भावन bhāvana (mf(ई)n.) powodowanie, wytwarzanie, wyświetlanie, manifestowanie;
- भौत bhauta (mf(ई)n.) odnoszące się do żywych istot;
- भय bhaya (n.) strach, bojaźń;
- भेक bheka (m.) żaba;
- भोग bhoga (m.) błogość;
- भोजन bhojana (n.) jedzenie;
- भूमि bhūmi (f.) ziemia, grunt, gleba;
- भूत bhūta (mfn.) stać się, minąć, przeminąć; (n.) przeszłość;
- बोधि bodhi (mf.) doskonała wiedza lub mądrość,światły rozum, oświecony;
c | च्
- चर cara (mfn.) poruszanie się, ruchliwość;
- चतुर् catur cztery;
- चौर caura (mfn.) złodziejski;
- चेतस् cetas (n.) świadomość, inteligencja, myśląca dusza, serce, umysł;
d | द्
- दहन dahana (m.) palenie się, ogień;
- दैव daiva (mf(ई)n) boski, pochodzenia boskiego;
- दम dama (m.n.) dom;
- दर dara (mfn.) rozdzieranie;
- दस dasa (m.) demon;
- देह deha (mn.) ciało;
- धन dhana (n.) nagroda lub cenny przedmiot;
- धर dhara (mf(आ)n.) dzierżenie, podtrzymywanie;
- धरा dharā (f.) podpora, ziemia;
- धेनु dhenu (f.) krowa;
- धी dhī (f.) myśl, głęboka myśl, medytacja, wgląd;
- दिन dina (mn.) dzień;
e | ए
- एक eka (mfn.) jeden;
g | ग्
- गद gada (m.) sentencja;
- गगन gagana (n.) niebo, firmanent, almosfera;
- गै gai śpiewać;
- गज gaja (m.) słoń;
- गल gala (m.) „połykacz”, gardło, szyja;
- गम gama (mf(आ)n.) pójście, kurs;
- गमन gamana (n.) chodzenie, poruszanie się, sposób poruszania się, odejście;
- गमित gamita posłany, zmuszony do odejścia, zredukowany;
- गर gara (mfn.) połykanie;
- गत gata (mfn.) przeszły, odeszły;
- गेय geya (mfn.) do wyśpiewania;
- घन ghana (mf(आ)n.) gęsty, zwarty, solidny;
- घात ghāta (m.) uderzenie, przemoc, zabójstwo;
- घोर ghora straszny, straszliwy;
- गिरि giri (m.) góra;
- गीत gīta (n.) śpiewanie, pieśń;
- गुह guha (m.) tajemne miejsce, tajemnica;
h | ह्
- हलहल halahala (adj.) orka, robienie bruzd;
- हन hana (m.) zabijanie;
- हानि hāni (f.) porzucenie, rezygnacja, zaniechanie;
- हर hara (mf(आ, rzadziej ई)n.) branie, zabieranie;
- हरि hari (mfn.) zielony lub żółtawy;
- हत hata (mfn.) uderzony;
- हथ hatha (m.) przemoc, uderzenie;
- हवन havana (n.) akt składania ofiary z ogniem, ofiara; (m.) ogień lub bóg ognia Agni;
- हय haya (m.) koń;
- हेला helā (f.) brak szacunku, pogarda;
- हिम hima (m.) zimno, ziąb, mróz;
i | इ
- इह iha tu, tutaj, w tym miejscu;
- इहलोक ihaloka (m.) ten świat, to życie;
- इति iti oto, w ten sposób;
j | ज्
- जगत् jagat (m.) świat, zmieniający się, poruszający się;
- जल jala (n.) (pl.) woda, płyn;
- जन jana (m.) stworzenie, istota żywa, człowiek;
- जनक janaka (m.) rodziciel; rodzic
- जर jara (mfn.) starzenie się;
- जाति jāti (f.) narodziny;
- जीव् jīv żyć;
- जीवित jīvita (mfn.) życie, żywość, żywotność;
k | क्
- कलि kali (m.) nazwa kostki do gry lub boku kostki oznaczonej jedną kropką, kostka przegrywająca;
- कथन kathana (n.) mowa, mówienie, narracja, relacja;
- कति kati ile?
- कौमुदी kaumudī (f.) światło księżyca;
- कय kaya każdy
- काक kāka (m.) kruk, wrona (onomatopeja)
- काकौ kākau dwie wrony [dualis od kāka- w sanskrycie mamy trzy liczby l. pojedynczą, l. podwójną (dualis) i l. mnogą. Dualis jest przestrzegany, co oznacza, że aby opisać dwie osoby, dwa przedmioty itd. nie możemy w tym celu użyć liczby mnogiej];
- काल kāla (m.) czarny, ciemnego koloru;
- काम kāma (m.) chęć, pragnienie, pożądanie, miłość (romantyczna), afekt
- कामित kāmita (n.) chęć, życzenie, pragnienie
- काय kāya (m.) ciało, pień drzewa;
- किकि kiki (m.) niebieska sójka
- कोप kopa (m.) chorobliwe podrażnienie, furia, wściekłość, złość;
- कुल kula (n.) stado, trzoda, gromada, tłum, liczba, rasa, rodzina, wspólnota, plemię, kasta, grupa, towarzystwo;
l | ल्
- लभन labhana (n.) akt uzyskania lub odebrania, wejścia w posiadanie;
- ललित lalita (mfn.) zabawny, rozpustny, kochliwy, zmysłowy, lekkoduszny;
- लयन layana (n.) akt lgnięcia, przylegania, leżenia itp., odpoczynek, miejsce, w którym się wypoczywa;
- लव lava (m.) akt ścinania, zbierania (kukurydzy), koszenia;
- लोचयति locayati patrzy, postrzega (3 os. l.poj od लोच् loc - patrzeć, postrzegać);
m | म्
- मद mada (m.) wesołość, zachwyt, podniecenie, inspiracja, upojenie;
- मह maha (mfn.) wielki, potężny, silny, obfity;
- महापथ mahāpatha (m.) główna droga, również w przenośni;
- मकर makara (m.) potwór wodny;
- मल mala (n.) brud, nieczystość (fizyczna lub moralna);
- मम mama 'mój';
- ममक mamaka (mfn.) 'mój';
- मनसि manasi - umysłowy, w umyśle, Loc. मनस् manas - umysł;
- मनित manita (mfn.) znany, zrozumiany, zrozumiały;
- मनोरथ manoratha (m.) ‘radość serca/ umysłu’;
- मर mara (n.) umieranie, śmierć;
- मसन masana (n.) mierzenie;
- मत mata (mfn.) 'myśl'
- मति mati (f.) myśl;
- मयी mayī (f.) klacz;
- माल māla (n.) pole, lasek niedopodal wioski;
- मात māta (mfn.) zrobione, uformowane;
- माय māya (mfn.) mierzenie, tworzenie iluzji;
- मेघ megha (m.) chmura, także pochmurna pogoda;
- मित mita (mfn.) zmierzone;
- मुकुलित mukulita (mfn.) zamknięty jak pąk kwiatu, stulony, skulony;
n | न्
- नभस nabhasa (mfn.) para, mgła; (m.) niebo, niebiosa;
- नग naga (m.) dosł. nie poruszający się, nie chodzący; góra;
- नगरी nagarī (f.) miasto;
- नत nata (mfn.) zgięty, kłaniający się
- नव nava (mf(ā)n.) nowy, świeży, młody;
- नासिका nāsikā (f.) nos
- नायक nāyaka (m.) przewodnik, dosł. prowadzący; lider, szef, mąż;
- निचय nicaya (m.) zbiór, zapas, prowiant, spiętrzenie, masa;
- निज nija (mf(आ)n.) wrodzony;
- निमित nimita (mfn.) zmierzony, naprawiony, podniesiony, wzniesiony;
o | ओ
- ओमन् oman (m.) pomoc, ochrona, przysługa, życzliwość; ten, kto pomaga, wspiera, ochrania, przyjaciel;
p | प्
- पच paca (mf.) gotowanie;
- पचक pacaka (m.) kucharz, piekarz;
- पचति pacati gotuje (3 os. l. poj. od पच् pac gotować);
- पद pada (n.) stopień, stopa, krok;
- पदिक padika (mf(ई)n.) idąc pieszo, pieszy;
- पर para (mf(आ)n) daleki, odległy (w przestrzeni), inny, przeciwny, ukryty, dalej niż, poza, po drugiej lub dalszej stronie, skrajny;
- पराजय parājaya (m.) bycie pozbawionym czegoś lub pokonanym, strata, porażka (także w procesie);
- पत pata (m.) 'latanie, (s)padanie'
- पतक pataka (mfn.) 'coś/ ktoś spadający/ upadający/ schodzący'
- पथ patha (m.) droga, ścieżka;
- पति pati (m.) mąż
- पौर paura (m.) mieszkaniec miasta, obywatel → पुर pura (n.) miasto;
- पवन pavana (m.) wiatr, bóg wiatru, bryza, “ten, który oczyszcza”;
- पवित pavita (mfn.) oczyszczony;
- पावक pāvaka (mf(आ)n.) czysty, lśniący, świecący, błyszczący; (m.) ogień;
- पानीय pānīya (mfn.) pitna, zdatna do picia;
- पिक pika (m.) indyjska kukułka
- पीत pīta (mfn.) wypity; (n.) picie
r | र्
- रभस rabhasa (mf(आ)n.) porywczy, gwałtowny, szybki, zaciekły, dziki;
- रै rai (m.) szczekanie, hałasowanie;
- रज raja (m.) pył;
- रजन rajana (mf(ई)n.) farbowanie, kolorowanie;
- रजनी rajanī (mf(ई)n.) farbowanie, kolorowanie;
- रक raka (m.) kryształ, klejnot słoneczny;
- रम rama (mfn.) sprawiający przyjemność, rozkoszujący się, radujący się, drogi, kochany;
- रस rasa (m.) sok;
- रथ ratha (m.) rydwan, karoca;
- राध rādha (mn.) prezent, przysługa;
- राघव rāghava (m.) potomek Raghu;
- राज rāja (m.) król, suweren;
- राक rāka (m.) słońce
- राम rāma (m.) przyjemność, radość, zachwyt, kochanie;
- रोग roga (m.) choroba; सागर sāgara (m.) ocean;
s | स्
- सद sada (m.) owoc;
- सदन sadana (n.) siedzenie, siedlisko, osada;
- सधन sadhana (mfn.) posiadający bogactwa, bogaty, zamożny;
- सगर sagara (mfn.) zawierający truciznę;
- सह saha wraz, z;
- सलिल salila (mf(आ)n.) płynący, falujący, wahający się, niestabilny;
- सम sama (mf(ā)n.) taki sam, podobny;
- समाधि samādhi (m.) połączenie, unia;
- समाचार samācāra (m.) procedura, praktyka, postępowanie, zachowanie;
- समय samaya spotkanie, zejście się razem, porozumienie się
- समक samaka (mfn.) równy, podobny, taki sam
- समिति samiti (f.) zejście się razem, spotkanie, zebranie;
- सतत satata (mfn.) ciagły, bezustanny, ustawiczny;
- सयन sayana (n.) wiążący
- सादक sādaka (mfn.) wyczerpujący, męczący, niszczący;
- सोम soma (m.) nazwa świętej rośliny, z której wyciskany był rytualny sok;
- सेना senā (f) wojsko, mała armia;
- सित sita (m.) biały
- सुकुमार sukumāra (mf(ई)n) bardzo młody i delikatny;
t | त्
- तप tapa (mfn.) 'gorący, dręczący'
- तैल taila (n.) olej sezamowy, olej;
- तल tala (m.) powierzchnia (m.in. wierzch dłoni, podeszwy stóp);
- तत tata (m.) 'ojciec, tata'
- तथागत tathāgata (m.) „ten, który przychodzi i odchodzi w ten sam sposób [jak buddowie poprzednicy]”; Budda;
- ताप tāpa (m.) gorąc, gorączka, ból, dręczenie
- तात tāta (m.) ojciec, tata
- ताति tāti (m.) syn
- तेन tena (ind.) w tym kierunku, tam;
- तुमुल tumula (mf(आ)n.) burzliwy, hałaśliwy;
u | उ
- उदान udāna (m.) oddech skierowany ku górze;
- उलूक ulūka (m.) sowa;
v | व्
- वच vaca (mfn.) mówienie;
- वचन vacana (mfn.) mówiący, mówca, elokwentny;
- वद vada (mfn.) mówienie, mówca;
- वध vadha (m.) zabójca, niszczyciel;
- वह vaha (mf(आ)n.) przepływ, przenoszenie, strumień;
- वहन vahana (n.) akt niesienia, przenoszenia, przynoszenia;
- वैर vaira (n.) wrogość, niechęć, uraza, kłótnia;
- वम vama (mf(ī)n.) wymioty, wyrzucanie z siebie;
- वन vana (n.) las;
- वनर vanara (m.) małpa;
- वसन vasana (n.) ubiór, ubranie;
- वत vata (mfn.) wypowiedziane;
- वात vāta (m.) wiatr;
- वाति vāti (m.) powietrze, wiatr;
- विमल vimala (mf(आ)n.) przeczysty, bez skazy; (vi ‘bez’ + mala ‘skaza, plama’ dosłownie i w przenośni)
- विनस vinasa (mf(आ)n) beznosy (vi -’bez’ + nasa - ‘nos’);
- विना vinā bez (pozbawiony czegoś);
- विरम virama (m.) ustanie, koniec, kres;
- विवेक viveka (m.) rozróżnianie;
y | य्
- यम yama (m.) powśćiągliwość, opanowanie; (yamy i niyamy w yodze)
- यमक yamaka (mfn.) bliźniaczy, dwojaki, podwojony;
- यथा yathā jak, w jaki sposób (yathā … tathā … jak…tak …);
- याचक yācaka (m.) ten, który prosi, pyta, żebrak;
- यान yāna (n.) podróż, pojazd;
- योनि yoni (mf.) łono;