Menu Zamknij

Sandhi samogłosek | svara sandhi

Svara sandhi

Svara sandhi czyli sandhi samogłosek
to zasady łączenia wygłosowych i nagłosowych samogłosek
 w złożeniach słownych, w zdaniu (1.) i w obrębie słowa (wewnętrzne) (2.).

„Połączenie samogłosek z samogłoskami znane jest jako „svara sandhi”. Svara sandhi ma wiele odmian, z których najważniejszą jest ‘praśliṣṭa’ प्रश्लिष्ट. Słowo „praśliṣṭa” to imiesłów bierny czasu przeszłego od rdzenia „śliṣ” (późniejsza forma „śriṣ”) „spinać, przylegać, łączyć” poprzedzone upasargą (przedrostkiem) „pra” i oznacza „splecione, spięte, złączone, koalescencyjne* ”.

Stąd w Prātiśākyha’ch (ṛk prātiśākyha) nazwa ‘Praśliṣṭa Sandhi’ oznacza:

  • ściągnięcie samogłosek krótkich lub długich w odpowiadające im samogłoski długie
  • połączenie ‘a’ i ‘ā’ z krótkim lub długim ‘i’ i ‘u’ dające odpowiednie im guṇa tj. ‘e’ i ‘o’ 
  • połączenie ‘a’ i ‘ā’ z samogłoskami na stopniu guṇa ‘e’ i ‘o’ dające odpowiednie im vṛddhi tj. ‘ai’ i ‘au’ 
  • absorbcja samogłosek ‘a’ i ‘ā’ przez samogłoski na stopniu vṛddhi tj. ‘ai’ i ‘au’”

Powyższy cytat pochodzi z ‘Technical Terms and Technique of Sanskrit Grammar’ Kshitisha Chandry Chatterji

* koalescencja – proces, w którym dwie lub więcej cząstek łączy się z sobą, tworząc pojedynczą cząstkę.

 

1. SVARA SANDHI W ZDANIU I W ZŁOŻENIACH

1.1

Dwie jednakowe,
krótkie samogłoski dają długą
samogłoskę.

अ + अ = आ

इ + इ = ई

उ + उ = ऊ

  • karma + aśaya = karmāśaya
    कर्म + अशय = कर्माशय
  • kapi + indra = kapīndra
    कपि + इन्द्र = कपीन्द्र
  • bahu + ulūkāḥ = bahūlūkāḥ
    बहु + उलूकाः = बहूलूकाः

Jednakowa krótka samogłoska i długa samogłoska dają samogłoskę długą.

अ + आ = आ

इ + ई = ई

उ + ऊ= ऊ

  • mahā + ātman = mahātman
    महा + आत्मन् = महात्मन्
  • nadī + īśa = nadīśa
    नदी + ईश = नदीश

1.2

lub daje z następującą niejednakową samogłoską jej guṇa a z guṇa i vṛddhi - jej vṛddhi.

अ, आ + इ, ई = ए

अ, आ + उ, ऊ = ओ

अ, आ + ए = ऐ

अ, आ + ओ = औ

अ, आ + ऋ = अर्

अ, आ + ळ = अल्

  • na + iti = neti
    न + इति = नेति
  • kā + iyam = keyam
    का + इयम् = केयम्
  • mahā + īśvara = maheśvara
    महा + ईश्वर = महेश्वर
  • piṇḍa + udaka = piṇḍodaka
    पिण्ड + उदक = पिण्डोदक
  • na + eva = naiva
    न + एव = नैव
  • atra + eva = atraiva
    अत्र + एव = अत्रैव
  • mama + ojas = mamaujas मम + ओजस् = ममौजस्
  • mama + ṛṇam = mamarṇam
    मम + ऋणम् = ममर्णम्
  • mahā + ṛṣi = maharṣi
    महा + ऋषि = महर्षि
  • tasya + aiśvaryam = tasyaiśvaryam
    तस्य + ऐश्वर्यम् = तस्यैश्वर्यम्

1.3

Przed niejednakową samogłoską
इ ई, उ ऊ, ऋ ॠ  przechodzą w य, व, र.

इ, ई -> य

उ, ऊ -> व

ऋ, ॠ -> र

  • prati + ekam = pratyekam
    प्रति + एकम् = प्रत्येकम्

  • api + anya = apyanya
    अपि + अन्य = अप्यन्य

  • sādhu + eva = sadhveva
    साधु + एव = सध्वेव

  • āsu + apsu = āsvapsu
    आसु + अप्सु = आस्वप्सु

  • 1.4

    Po wygłosowym i wypada nagłosowe . Brak zaznaczamy w devanāgarī znakiem 'ऽ', a w transliteracji apostrofem.

    ...ए/ओ + अ...
    =
    ...ए/ओ  ...


    W Prātiśākyha’ch elizja (wypadnięcie) nagłosowego ‘a’ po wygłosowym ‘e’ i ‘o’ nazywana jest ‘abhinihita sandhi’ (pierwiastek czasownikowy √ dhā + upasargi ‘abhi’ i ‘ni’ = abhinihita ‘bliski kontakt’).

    śivo + aham = śivo'ham
    शिवो + अहम् = शिवोऽहम्

    • tato + api = tato 'pi
      ततो + अपि = ततो ऽपि

    • autsukyo + asmi = autsukyo'smi
      औत्सुक्यो + अस्मि = औत्सुक्योऽस्मि
    • astamite + ahani = astamite'hani 
      अस्तमिते + अहनि = अस्तमितेऽहनि

    • svarupe + avasthānam = svarupe 'vasthānam
      स्वरुपे + अवस्थानम् = स्वरुपे ऽवस्थानम्

    1.5

    Przed samogłoską inną niż ,
    i przechodzą w

    ए / ओ -> अ

     

    • ye + ete = ya ete
      ये + एते = य एते

    1.6

    przed samogłoską
    przechodzi w

    może przejść
    również w आय्

    ऐ -> आ
       ऐ -> आय्

    • tasmai + adadām =
      tasmā adadām

      तस्मै + अददाम् =
      तस्मा अददाम्
    • tasmai + adadām = tasmāyadadām
      तस्मै + अददाम् =
      तस्मायददाम्

    1.7

    przed samogłoską
    przechodzi w आव्

    औ -> आव्

     

    • tau + ubhau = tāvubhau
      तौ + उभौ = तावुभौ

    ! WYJĄTKI !

    Są wyjątki od powyższych reguł. Niektóre samogłoski końcowe pozostają niezmienne i nie podlegają zasadom sandhi.

    • Niezmienne pozostają końcówki dualis , ,  odmiany imiennej i słownej.
    • Forma zaimkowa अमी
    • Końcowe w połączeniach अथो नो (z अथ उ, न उ)
    • Ostatnia samogłoska wykrzykników अहो i हे

    2. SVARA SANDHI (WEWNĘTRZNE)*

    Sandhi wewnątrzwyrazowe podlega w zasadzie tym samym regułom co sandhi zewnętrzne z paroma jednakże wyjątkami:

    *Przykłady pochodzą z podręcznika prof. Andrzeja Gawrońskiego

    2.1

    Augment अ + इ ई उ ऊ ऋ
    daje vṛddhi, czyli

    अ + इ, ई -> ऐ
    अ + उ, ऊ -> औ
    अ + ऋ -> आर्

     

    • a - icchat > aicchat
      अ - इच्छत् > ऐच्छ्त्

    2.2

    W odmianie rzeczowników jednozgłoskowych i w niektórych formach czasownikowychइ ई, उ ऊ przechodzą wइय् उव् przed samogłoską.

    इ ई -> इय्

    उ ऊ -> उव्

     

    • bhū + am > bhuvam
      भू + अम् > भुवम्
      (‘ziemia’) + (Acc.sing.) > (‘ziemię’)
    • ī > īy
      ई > ईय्
    • i ī > y
      इ ई > य् przed इ w niektórych formach perfectum

    2.3

    इ उ wzdłużają się zwykle w zgloskach pierwiastkowych przedर् (pierwotnym lub powstalym z pierwiastkowegoस् i व्), po których następuje य् lub spółgłoska.

    इ उ -> ई ऊ

    „Od wczesnego okresu sandhi końcówek przypadkowych było uważane za odrębną kategorię, co jasno wynika z Tolkappiyam, i tak w Rūpāvatāra, Prakriyā Kaumudī, Siddhānta Kaumudī i tego typu dziełach znajdujemy osobny rozdział zatytułowany Svādi Sandhi.”
    ‘Technical Terms and Technique of Sanskrit Grammar’
    Kshitish Chandra Chatterji

    • pur  + bhis > pūrbhiḥ
      पुर् + भिस् > पूर्भिः
      (gród) + (końcówka Instr. plur.) > (‘grodami’)
    • āśis + bhis > āśīrbhiḥ
      आशिस् + भिस् > आशीर्भिः
      (‘prośba, błogosławieństwo’) + (końcówka Instr. plur.) > (‘prośbami’)
    • √div + yati = dīvyati
      √दिव् + यति = दीव्यति (‘bawi się’)

    2.4

    Przed sufiksami i końcówkami zaczynającymi się od samogłoski lub य् :

    A. przechodzi w अय्

    B. przechodzi w आय्

    C. przechodzi wअव्

    D. przechodzi wआव्

    • A. ne + ati = nayati
      ने + अति = नयति
      (‘prowadzi’; √ नी ‘prowadzić, wieść’)
    • B. ninai + a = nināya
      निनै + अ = निनाय
      (‘poprowadził’; √नी ‘prowadzić, wieść’)
    • C. go + ām = gavām
      गो + आम् = गवाम् (‘krów’)

      bho + ati = bhavati
      भो + अति = भवति (‘jest’)
    • D. nau + ā = nāvā
      नौ + आ = नावा (‘okrętem’)

    ! UWAGA !

    'ai' pierwiastkowe (tematyczne) traci 'i' przed spółgłoską.

    Ćwiczenia

    Ćwiczenia z sandhi samogłosek wraz z odpowiedziami. Sprawdź w praktyce zasady svara sandhi.