“Już bowiem Wedy - jako podstawa indyjskiej religii i filozofii - były wiedzą Słowa. I podobnie jak w Ewangelii św. Jana “Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga”, tak w Indiach z ostatniej katastrofy kosmicznej ocalały Pradźapati (Prajāpati) stwarzał przejawy materii, wypowiadając zapamiętane słowa z odwiecznych Wed. Wynikało z tego, że Wedy są samym Absolutem (Brahmanem), i jak on jest istotą kształtów i nazw, tak Wedy są istotą słów, słowa (nazwy) zaś istotą przedmiotów.”
Sławomir Cieślikowski
"Teoria literatury w dawnych Indiach”
अकम्प्य चित्त
akampya citta
‘niewzruszony, stały umysł’
‘nieporuszony umysł’
उदक चन्द्रः
udaka candraḥ
‘odbicie księżyca widziane w wodzie’
हैम वताः
haima vatāḥ
‘żyjący w pokrytych śniegiem górach’
पतञ्जलि
Patañjali
imię własne,
dosł. ‘(ten, który) wpadł do wody’
महापन्थक
mahāpanthaka
‘wyznawca wyższej doktryny lub zasad, kroczący wielką ścieżką’
शून्यता
śūnyatā
‘pustka’
दीर्घवार्षिक
dīrghavārṣika
‘długie lato’
(pora deszczowa)
अवतार
avatāra
‘postępowanie’
(np. postępowanie po sobie wcieleń)
पुष्पवृक्ष
puṣpavṛkṣa
‘kwitnące drzewo’
एहि स्वागत
ehi svāgata
‘chodź, jesteś mile widziany’
वाक्सुचरितम्
vāksucaritam
‘dobre uczynki mowy’
मनःसुचरितम्
manaḥsucaritam
‘dobre uczynki umysłu’
जातक
jātaka
‘historia o poprzednich narodzinach, wcieleniach'
(również nazwa klasy, w której opowiada się historie o poprzednich narodzinach)
प्रसन्न
prasanna
‘czysty, przeczysty’
इन्द्रचापम् indracāpam
इन्द्रधनुस् indradhanus
इन्द्रायुध indrāyudha
'tęcza: ‘łuk Indry, broń Indry’
महाप्रजापति
mahāprajāpati
‘wielki ojciec (pra)ludzi lub wszystkich stworzeń; Brahma’
अदुःखासुख
aduḥkhāsukha
‘ani cierpienie, ani przyjemność'
- stan pośredni między nimi’
दुःखस्यान्तकर
duḥkhasyāntakara
duḥkhasya + anta + kara
‘położenie kresu cierpieniu’
तेन कालेन
tena kālena
‘wtedy, w tamtym czasie
तेन समयेन
tena samayena
‘w tym czasie’
काश्यप
Kāśyapa
imię własne
‘Strażnik Światła’
साधु साधु
sādhu sādhu
‘dobrze! świetnie!’
अग्निज्वालोपमाः
agnijvālopamāḥ
‘(jest) jak płonący ogień’
दशशतनयन
daśaśatanayana
‘Tysiącooki’ - Indra
ज्योतीरस
jyotīrasa
‘ten, którego radują gwiazdy’
न क्षमते
na kṣamate
‘nie martwi się, nie cierpi’
श्रवणीय
śravaṇīya
‘warty wysłuchania, usłyszenia’
परावगमे
parāvagame
‘rozumienie kogoś innego’
रत्नमेघ
ratnamegha
‘drogocenna chmura’
दुर्दिन
durdina
‘kiepski dzień, kiepska pogoda’
नातिशितम् नात्युष्णम्
nātiśitam nātyuṣṇam
‘ani za zimno ani za gorąco’
na + ati + śitam
na + ati + uṣṇam
अश्वघोष
aśvaghoṣa
‘o końskim głosie’,
‘o końskim brzmieniu’
त्रिकाल
trikāla
‘trzy razy lub trzy czasy’
कृत कृत्य
kṛta kṛtya
‘co było do zrobienia, zostało zrobione’
वैराग्य
vairāgya
zmiana lub utrata koloru, blaknięcie, niechęć do czegoś, awersja, wolność od wszelkich doczesnych pragnień, obojętność na światowe przedmioty i życie, asceza
अद्भुत
adbhuta
‘cudowne wydarzenie, cud’
समाधि
samādhi
‘głęboka medytacja’
सनातन
sanātana
‘wieczny, trwały, pierwotny, starożytny, wiecznotrwały’
वेद
veda
'wiedza'
नन्द
nanda
‘radość lub zachwyt’
चेतःप्रसाद
cetaḥprasāda
‘czysty umysł, jasne zrozumienie, czysta intencja’
अनन्तापर्यन्त
anantāparyanta
‘nieskończony, bezgraniczny’
ananta + apari + anta
अकिञ्चन्यायतन
akiñcanyāyatana
‘region, w którym nic nie ma’
दिव्यं श्रोत्रम्
divyaṃ śrotram
‘boski słuch’
महाभाग
mahābhāga
‘bardzo szczęśliwy, szczodrze obdarzony, znakomity’
शक्ति
śakti
‘moc, siła, energia’
अनवमर्दनीय
anavamardanīya
‘nie można go pokonać ani przygnębić’
पर चित्त ज्ञान
para citta jñāna
‘(moc) poznania innego umysłu’
सफल
saphala
‘owocny’ (dosłownie i w przenośni)
एकोति भाव
ekoti bhāva
‘jedność z najwyższym duchem’
विपाक
vipāka
‘dojrzałość’
सुवृष्टि
suvṛṣṭi
‘deszcz sezonowy’,
‘dobry deszcz’
दुर्वृष्टि
durvṛṣṭi
‘deszcz pozasezonowy’,
‘zły deszcz’
कृत करणीय
kṛta karaṇīya
‘praca wykonana’,
'co było do zrobienia, zostało zrobione'
निम्न
nimna
‘głębokość, niski teren, zagłębienie, depresja, nizina’
सूर्योदय
sūryodaya
'wschód słońca’
सुप्रतिष्ठित
supratiṣṭhita
‘dobrze umocniony, umocowany, stały, stabilny’
अनन्त वर्णा
ananta varṇā
‘o nieskończonych kolorach’
प्रभव
prabhava
‘pierwsze źródło, pierwotna przyczyna, narodziny’
क्षान्ति
kṣānti
‘cierpliwość’
सुपरिशुद्ध
supariśuddha
‘całkowicie oczyszczony’,
‘coś, co stało się całkowicie czyste’
वाहित पाप
vāhita pāpa
‘wolny od grzechu’,
‘wolny od upadku’
परिणाम
pariṇāma
‘przemiana’
‘zmiana’ (formy lub stanu)’
स्वस्ति
svasti
‘pomyślność, cnota, zdrowie’
su + asti (dosł. 'jest dobrze')
लिङ्ग
liṅga
‘znak, oznaka, charakterystyka, symbol’
अच्छ
accha
‘czysty’
सत्पुरुष
satpuruṣa
‘prawdziwy (lub święty) człowiek’
सोमदर्शन
somadarśana
‘patrzenie na księżyc,
kontemplacja księżyca’
स्वाहा
svāhā
‘niech wniknie w duszę, niech się spełni, niech tak się stanie, amen’
अक्षि पुरुष
akṣi puruṣa
‘odbicie człowieka w oku’
मरु मरीचिका
maru marīcikā
‘fatamorgana’
‘pustynny miraż’
स्वप्नाध्याय
svapnādhyāya
‘objaśnianie snów’
प्रशान्तरत्रि
praśāntaratri
‘bardzo spokojna noc’
महिका
mahikā
‘mróz, mgła’
वदी - प्रतिवदी
vadī - prativadī
‘mówca - oponent’
नीहार
nīhāra
‘mgła, szron, gęsta rosa’
बहुश्रुत
bahuśruta
‘wielce osłuchany’
श्रुतधर
śrutadhara
‘zachowujący to, co usłyszał’
होम
homa
‘całopalenie, ofiara’
एकहस्त
ekahasta
‘jednoręki’
शिक्षा
śikṣā
‘uczony’
(ten, który naucza i który się kształci)
विमल नेत्र
vimala netra
‘o czystych oczach’ ‘o oczach bez skazy’
सूर्यप्रभा
sūryaprabhā
‘światło słoneczne’
आदित्य गर्भ
āditya garbha
‘esencja lub duch słońca’
कुलंकुल
kulaṃkula
‘narodziny z pokolenia na pokolenie’
(w tym samym rodzie)
नैव शिक्षा नाशिक्षा
naiva śikṣā nāśikṣā
‘ani uczony ani ignorant’
करतलम्
karatalam
‘powierzchnia dłoni’
क्रमतलम्
kramatalam
‘podeszwa stopy’
गन्ध
gandha
‘zapach’
सत्
sat
bycie, istnienie, prawda, coś istniejącego, bycie obecnym, wydarzanie się,
असंहार्य
asaṃhārya
‘którego nie można odebrać siłą’
समुद्रतीर
samudratīra
‘brzeg morza’
चतुरस्र
caturasra
‘kwadratowy, czworokątny’
नन्दनवन
nandanavana
‘gaj rozkoszy’
धर्मधातु
dharmadhātu
‘korzeń dharmy’, ‘korzeń moralności (lub korzeń wszystkich rzeczy)’
अञ्जलिकर्म
añjalikarma
‘okazanie szacunku poprzez złożenie dłoni razem’
स्वपतीय
svapatīya
‘bycie swoim własnym panem, niezależność’
निमित्त
nimitta
‘znak, oznaka’
निःक्लेश
niḥkleśa
’bez uciążliwości’
शब्दविद्या
śabdavidyā
‘nauka/ wiedza o dźwiękach lub słowach’
सुमेरु पर्वतराज
sumeru parvatarāja
‘Sumeru, król gór’
ताडिते न प्रतिताडितव्यम
tāḍite na pratitāḍitavyama
‘będąc uderzonym, nie oddawać uderzenia’
स्वागत
svāgata
‘mile widziany’
पूर्नत्व
pūrnatva
‘pełnia, perfekcja, całkowite osiągnięcie'
यत्रकामावसायित्व
yatrakāmāvasāyitva
‘(moc) przebywania w dowolnym miejscu’
मृषावाद विरति
mṛṣāvāda virati
‘porzucenie niewłaściwej (kłamliwej) mowy’
उदकहर्षण
udakaharṣaṇa
‘zabawa w wodzie’
मही
mahī
‘Ziemia’ dosł. ‘Wielka’
जाति स्मरः
jāti smaraḥ
‘pamiętający swoje narodziny’ (wielokrotne); pamiętający swoje wcielenia
ऋद्धि
ṛddhi
‘przemiana, transformacja’
संरक्त
saṃrakta
‘całkowicie zajęty pragnieniem’ ‘zapalony’
इच्छन्तिकः
icchantikaḥ
‘mieć silne pragnienie’
प्रतिबिम्ब
pratibimba
‘odbicie’
(w szkle, w lustrze, w wodzie)
इहत्र
ihatra
‘tutaj, na tym świecie’
अमुत्र
amutra
‘tam, na tamtym świecie’
इह जन्म
iha janma
‘w trakcie tego życia, tych narodzin’