अन्तर्धान antardhāna (n.)
‘znikanie, niewidzialność, niepostrzegalność’
अन्तर् antar to przysłówek (upasarga), nieodmienna część mowy (avyaya).
Oznacza: ‘w środku, środkowy, wewnętrzny, pośrednio, pomiędzy'
- अन्तर्धानम् antardhānam z √ इ i lub √ गम् gam ‘znikać’
- अन्तर्दधाति antardadhāti ‘usuwa, ukrywa (się)’
- अन्तर्धीयते antardhīyate ‘z(a)nika’
- अन्तर्मुखता antarmukhatā ‘stan zwrócenia się do wewnątrz’
- अन्तरिक्ष antarikṣa (n.) 'przestrzeń pośrednia między niebem a ziemią'
- अन्तराय antarāya (m.) ‘przeszkoda’
Poniższy cytat dotyczący słowa "antardhāna" pochodzi z publikacji “The Significance of Prefixes in Sanskrit Philosophical Terminology” (“Znaczenie przedrostków w sanskryckiej terminologii filozoficznej") autorstwa Betty Heimann, która opisuje rolę i znaczenie przedrostków (upasarga) w systemach takich jak Vedānta, Mīmāṃsā, Sāṃkhya, Yoga, Nyāya, Vaiśeṣika, Buddyzmie i Dżinizmie.
Z rozdziału o Yodze :
„Specyficzną jogiczną siddhi, mocą, będącą rezultatem zarówno trzeciego, jak i czwartego etapu, jest antar-dhāna, dosł. ‘pozycja do wewnątrz’, zwykle tłumaczona jako „zdolność znikania z zewnętrznej widoczności”. Tutaj, po raz kolejny, ogólnie przyjęte tłumaczenie wydaje się zacierać konkretne znaczenie i wskazywać jedynie na praktyczny rezultat. W ten sposób nie udaje się ujawnić zachodzącego procesu psychologicznego. Podążając za śladami wskazanymi przez użyty przedrostek, można zrozumieć znaczenie tej jogicznej antar-dhāny. Jogin nie tylko uzyskuje skoncentrowaną moc, kierując swoją wylaną na zewnątrz energią, osadzając i przekierowując ją do wewnątrz, ale może również, na tym najwyższym stopniu doskonałości, ingerować w naturalną percepcję innych. Dzięki intensywnej wewnętrznej koncentracji odcina promienie, które sprawiają, że jego ciało jest widoczne, a tym samym przechwytuje również bierną zdolność bycia widzianym. Zgodnie ze specyficzną indyjską teorią percepcji, przedmiot percepcji jest w tym procesie bardziej aktywny niż podmiot. Tak więc jogin jako przedmiot ma zdolność uczynienia z siebie ‘już-nie-przedmiot’. Widząc, nie jest już widziany."
oryginalny tekst w jęz. angielskim
“The specific Yogic siddhi, perfection, which results from the third as well as from the fourth stage is antar-dhāna, lit. the inward position, but usually translated as “faculty of disappearance from external visibility”. Here, once more, the rendering generally adopted seems to efface the concrete meaning and to point only to the practical result. It thus fails to reveal the psychological process. Following the dynamic steps indicated by the prefixes used one may understand the significance of this Yogic antar-dhāna. Not only does the Yogin gain concentrated power for himself by directing forwards, settling, and redirecting inwards, his poured-out energy, but he can, in this highest stage of perfection, also interfere with the natural perceptions of others. He cuts off the rays which render his body visible by his intense inner concentration, and thus intercepts also the passive capacity of being seen. According to India’s specific theory of perception, the object of perception is more active in this process than the subject. Thus, the Yogin as object has the faculty of making himself a no-more-object. While seeing, he is no more seen."
Tekstem z Yogasūtr (योगसूत्र), do którego odnosi się cytat z publikacji Betty Heimann jest 21. sūtra trzeciego rozdziału brzmiąca następująco:
कायरूपसंयमात्तद्ग्राह्यशक्तिस्तम्भे चक्षुष्प्रकाशासंप्रयोगे अन्तर्धानम् ॥३.२१॥
kāyarūpasaṃyamāt tadgrāhyaśaktistambhe cakṣuṣprakāśāsaṃprayoge antardhānam 3.21
III.21. Przez sanjamę na postaci ciała, po stłumieniu jego mocy jako przedmiotu ujmowania, po oddzieleniu ujawniania dla oka- zniknięcie.
[F.r.:]
Dzięki sanjamie (saṃyama) na barwokształcie (rūpa) ciała (kāya), gdy stłumi się (zatrzyma, skrępuje się stambha) jego moc (śakti) jako przedmiotu ujmowania (grāhya), czyli oddzieli się (asaṃprayoga) ujawnianie (prakāśa) [barwokształtu ciała] od narządu widzenia (“oka”, cakṣuṣ) - następuje niewidzialność (niepostrzegalność, zniknięcie, antardhāna) [ciała].
[Yogabhāṣya]
III.21. Przez samjamę (saṃyama) na barwokształcie (rūpa) ciała (kāya) krępuje się tę moc (śakti), która jest (może być) ‘przedmiotem ujmowania (grāhya) barwokształtu (rūpa). Gdy została stłumiona (skrępowana, zatrzymana stambha) moc (siła śakti) przedmiotu ujmowania, czyli gdy została oddzielona od ujawniania (prakāśa) w narządzie widzenia (“oku”, cakṣuṣ), jogin staje się niewidzialny. Należy przez to rozumieć, że przez to samo objaśniło się (powiedziało się) niepostrzegalność, (o zniknięciu, niewidzialności, antardhāna) dźwięku i innych [przedmiotów narządów psychicznych].
