Menu Zamknij

Słońce

Sūrya सूर्य - słowo rodzaju męskiego - to bardzo stare określenie słońca/ boga solarnego, które znajdujemy już w Vedach. Dziesięć z rygwedyjskich hymnów jest poświęconych ku jego chwale. Słońce to symbol życia, świadomości, bez której nic nie jest możliwe, która rozjaśnia, jest życiem, daje życie i natchnienie.
"To atman wszystkiego co stoi i chodzi".

Eugeniusz  Słuszkiewicz
w "Pradziejach i legendach Indii"
pisze:


" Za szczególnie sprzyjający pojawieniu się wizji uważano wczesny poranek, niewątpliwie słusznie, co się też, jak wiadomo, zgadza nieźle z łacińskim zapewnieniem Aurora Musis amica; konsekwentnie też przypisywano takiż pomyślny wpływ bóstwom związanym z tą porą i ze światłem, tzn. przede wszystkim Jutrzence (Uszas), a dalej bliźniętom Aświnom i Słońcu, czy je nazywano Surja (grec. = Helios pomimo tak znacznej różnicy fonetycznej, a blisko spokrewnione jest i łac. Sol, nawet poniekąd nazwa słońca słowiańska, rozszerzona jednak wskutek derywacji dość znacznie), czy też Sawitar - "Pobudzacz". Natchnienie potrzebuje przecież światła, a za medium rewelacji i nadnormalnej intuicji uważano "światło wewnętrzne"."

Kiedy wschodzi słońce?

सूर्यः कदा उदेति 

sūryaḥ kadā udeti

Kiedy zachodzi słońce?

सूर्यः कदा अस्तमेति

sūryaḥ kadā astameti

W haṭhayodze słońcem (sūrya सूर्य) nazywana jest piṅgalā पिङ्गला. Piṅgalā to nadī (kanał) biegnąca wzdłuż kręgosłupa, za oczami i kończąca się w prawym nozdrzu. Biorąc wdech prawą dziurką od nosa wprowadzamy do piṅgali pranę (prāṇa प्राण). Wdech słońcem jest ciepły.
Słońce symbolizuje głoska ‘ha’ ह.
Księżyc to ‘ṭha’ ठ.

Haṭhayoga  हठयोग to połączenie ‘ha’ i ‘ṭha’, czyli słońca i księżyca.

Sūrya सूर्य w Vedach jest częścią triady. Panuje na niebie, po którym porusza się w karocy zaprzężonej w siedem czerwonych koni. Jego ziemskim odpowiednikiem jest ogień agni अग्नि, a w atmosferze rządzi Indra इन्द्र. 

    • sūrya pariveśa सूर्य परिवेश 
      ‘halo, krąg wokół słońca’ MV
    • sūryodaya सूर्योदय
      ‘wschód słońca’ MV
    • sūryagarbha सूर्यगर्भ
      ‘esencja lub duch słońca’ imię bodhisattvy MV
    • sūryaprabhā सूर्यप्रभा
      'światło słoneczne' MV
    • sūrya prabha tejaḥ सूर्य प्रभ तेजः  ‘jasność słońca’ MV
    • sūryokānta सूर्योकान्त
      ‘kryształ; rodzaj czerwonego kryształu’ MV

W zależności od tego, którą cechę słońca chcemy podkreślić używamy różnych określeń. Warto zapamiętać, że wszystkie niżej wymienione nazwy słońca są rodzaju męskiego.

Możemy nazwać je na przykład bhānu भानु (m.). Nazwa pochodzi od pierwiastka czasownikowego bhā भा świecić, jaśnieć, bhānu भानु , czyli świetliste, dające światło, jasność, blask; bhāsvant भास्वन्त् (m.) oznacza jaśniejące, świetliste; prabhākara प्रभाकर ‘słońce’, dosł. ‘czyniące światłość’ MV

raviरवि (m.) to słońce jako obiekt lub bóg - słońce, ravikiraṇa रविकिरण to jego promienie, a słowo ravidina रविदिन oznacza niedzielę (eng. sunday)
- ravigupta रविगुप्त  imię własne, dosł. ’ukryte słońce’  MV

Wschodzące słońce nazwać możemy również kiśora  किशोर (m.). Kiśora to określenie na coś młodego, świeżego np. na małego chłopca,  źrebię lub młodą trawkę.

Innym określeniem słońca jest arka  अर्क  (m.) czyli promieniste. Arcis  अर्चिस् (n.) to promień, arciṣmant अर्चिष्मन्त् - promienny; arciṣmatī अर्चिष्मती ‘promienisty’ MV

"(...) chcę dodatkowo objaśnić znaczenie pierwszego członu nazwy Rygwedy: r(i)k (w mianowniku) i r(i)cz (temat) należą do czasownika arczati, tj. 'promienieje, wita, sławi lub pozdrawia', odnajdującego się w hetyckim i w tocharskim ze znaczeniami: 'modlić się' i 'czcić'."

“Pradzieje i Legendy Indii" E.Słuszkiewicz

āditya  आदित्य  (m.) (Aditjowie to rygwedyjscy bogowie solarni a słowo ādi  आदि  (m.) oznacza początek); ādityagarbha आदित्यगर्भ (m.) ‘esencja lub duch słońca’ MV

vivasvat विवस्वत् - czyli olśniewający 

divaseśvara दिवसेश्वर - pan dnia
dinakara दिनकर  dosł. 'czyniące dzień' MV

Czasami ‘słońce’ to kha ख (m.) - słowo oznaczające głównie ‘przestrzeń’; khajyotis खज्योतिस् i khadyota  खद्योत (m.) to określenie słońca używane często figuratywnie jako szczęście/ radość.

Spotkamy też nazwę rāka राक (m.), odnoszącą się również do księżycowej pełni.

 

 

 

 

Słowami skorelowanymi ze słońcem są:

  • uṣas  उषस्  (f.) brzask, jutrzenka
  • uṣṇa  उष्ण  (n.) ciepło, gorąco
  • udaya  उदय  (m.) - wschód (słońca/ księżyca)
  • astamaya अस्तमय (m.) - zachód (słońca/ księżyca)
  • prabhāta  प्रभात (n.) świt, poranek 
    (suprabhāta  सुप्रभात (n.) bardzo piękny świt/ poranek)
  • prātar प्रातर् wcześnie rano
  • prakāśa  प्रकाश (mfn.) znaczy widzialne, świetliste, jasne; światło (dzienne), jasność, widność, otwartą przestrzeń.
  • prakāśatā  प्रकाशता (f.) natomiast to stan jasności, wyrazistości rozumienia, olśnienie, rozjaśnienie
  • pratibhā  प्रतिभा to intuicja, rozbłysk intuicyjnego poznania, oświecenie, prześwietlenie.
  • nirbhāsate निर्भासते znaczy:  jaśnieje
  • ābhā आभा (f.) to poświata, poblask.
  • dyuti द्युति (f.) i jyoti ज्योति (f.) to blask.
  • tejas  तेजस्  (n.) żar, ciepło, ogień, płomień również w przenośni np. jako zapał do czegoś.
  • dīpti दीप्ति (f.) oznacza światło, np. światło lampy, światło wiedzy
  • gharma घर्म (m.) to ciepło, żar słoneczny lub ciepło bijące od ognia.
  • sūryavaṃśa सूर्यवंश (m.) to legendarna dynastia słoneczna
  •  dina दिन (n.) dzień

 

księżyc

wejdź